System ochrony zdrowia pracujących w Polsce, oparty na świadczeniach realizowanych przez służbę medycyny pracy, obejmuje opieką niemal 12,5 mln pracowników. Rocznie wykonuje się u nich ponad 4,5 mln obowiązkowych badań okresowych. Tak sprawowana opieka profilaktyczna sprowadza się jednak najczęściej tylko do wykonywania badań określonych przepisami Kodeksu pracy. Ich zakres nie jest ukierunkowany na kompleksową ocenę stanu zdrowia pracujących, lecz na ocenę tych układów i narządów człowieka, które są krytyczne dla zagrożeń występujących na stanowisku pracy. Tymczasem dane epidemiologiczne wskazują na wysoką chorobowość z powodu chorób przewlekłych, które wpływają na utrzymywanie aktywności zawodowej (takich jak nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca), oraz na znaczny odsetek chorych nieświadomych swojej choroby lub nieuzyskujących odpowiednich efektów terapeutycznych. Na obligatoryjne badania lekarskie zgłaszają się osoby przekonane o swoim zdrowiu, niekorzystające na co dzień z opieki zdrowotnej, dlatego lekarz medycyny pracy ma unikalną możliwość wykrycia zaburzeń w stanie zdrowia pracownika na ich wczesnym etapie. Dzięki temu może zapobiegać rozwojowi powikłań z jednej strony obciążających zdrowie samego pracownika, a z drugiej powodujących dodatkowe obciążenie finansowe dla całego systemu ochrony zdrowia. Konkludując, w artykule wskazano potrzebę zaangażowania służby medycyny pracy w profilaktykę chorób przewlekłych i związaną z tym konieczność wprowadzenia dodatkowych (oprócz pracodawców) źródeł finansowania działań profilaktycznych, umożliwiających wczesne wykrywanie stanów chorobowych, których pacjent nie jest świadomy, lub kontrolę skuteczności leczenia chorób już zdiagnozowanych. Podniesiono także potrzebę zmiany ustanawiania i publikowania zakresu badań oraz wytycznych do orzekania o braku lub istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do pracy z dotychczasowej formy prawnej na rzecz standardów określanych i na bieżąco publikowanych przez instytuty badawcze i towarzystwa naukowe działające w obszarze medycyny pracy. Med. Pr. 2016;67(5):691–700