PRACA PRZEGLĄDOWA
Potencjalne zagrożenia dla personelu medycznego wynikające z narażenia na paklitaksel
Więcej
Ukryj
1
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera, Łódź, Polska (Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego)
Data publikacji online: 03-12-2025
Autor do korespondencji
Małgorzata Kupczewska-Dobecka
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera, Zakład Bezpieczeństwa Chemicznego, ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8, 91-348 Łódź
INFORMACJE KLUCZOWE
- Istnieją zagrożenia zdrowotne dla personelu medycznego wynikające z narażenia na paklitaksel (paclitaxel – PTX).
- Wykazano obecność PTX w moczu, osoczu pracowników.
- Potwierdzono skażenie powierzchni PTX w placówkach ochrony zdrowia.
- Zaleca się kompleksowy monitoring: powietrze, powierzchnie i biomarkery.
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Niniejszy artykuł, mający na celu ocenę potencjalnych zagrożeń zdrowotnych dla personelu medycznego, stanowi przegląd danych literaturowych dotyczących paklitakselu (paclitaxel – PTX), naturalnego alkaloidu taksanowego powszechnie stosowanego w chemioterapii nowotworów. Analizowano toksyczne właściwości PTX, drogi i źródła narażenia zawodowego, a także wyniki badań środowiskowych i biologicznych oraz potencjalne skutki zdrowotne. Metodyka obejmowała przegląd piśmiennictwa z renomowanych baz danych, raportów instytucjonalnych dotyczących niebezpiecznych produktów leczniczych oraz danych z krajowych rejestrów. Wyniki przeglądu potwierdzają, że PTX, mimo skuteczności w chemioterapii nowotworów, jest substancją o wysokiej toksyczności i dużym ryzyku zawodowym. Ze względu na dużą masę cząsteczkową i stosunkowo wysoką prężność par możliwe jest narażenie inhalacyjne, a także skórne na różnych etapach pracy z lekiem – od przygotowania po kontakt z wydalinami pacjentów. Monitoring biologiczny wykazał obecność PTX w moczu i osoczu pracowników, a monitoring środowiskowy potwierdził powszechne skażenie powierzchni w placówkach medycznych. Potencjalne skutki zdrowotne PTX obejmują przede wszystkim działanie mutagenne i genotoksyczne (aneugenność, klastogenność, uszkodzenia DNA, aberracje chromosomowe, powstawanie mikrojąder), ale również neurotoksyczność, mielosupresję, hepatotoksyczność oraz szkodliwe działanie na rozrodczość (embriotoksyczność, fetotoksyczność, upośledzenie płodności). Nie określono zharmonizowanych wartości dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy w Unii Europejskiej. Aby możliwie wcześnie identyfikować nieprawidłowości i skutecznie ograniczać ryzyko zdrowotne związane z narażeniem na PTX, standardem postępowania powinna być kompleksowa ocena narażenia zawodowego obejmująca 3 uzupełniające się elementy: monitoring biologiczny pracowników, pomiary stężeń substancji w powietrzu i badania zanieczyszczeń powierzchniowych metodą zmywów. Włączenie pomiarów zanieczyszczeń z powierzchni jako standard do rutynowego nadzoru nad narażeniem powinno być uznane za element dobrej praktyki w placówkach ochrony zdrowia, w których są wykorzystywane substancje o działaniu cytotoksycznym. Rekomenduje się stosowanie wartości referencyjnej dla skażenia powierzchni 0,1 ng/cm². Wdrożenie skutecznych środków prewencyjnych, odpowiednie środki ochrony osobistej, regularna dekontaminacja i szkolenia są kluczowe dla ochrony zdrowia personelu medycznego. Med Pr Work Health Saf. 2025;76(6)