W Polsce nie ma obecnie wiarygodnej, uproszczonej, bezpomiarowej metody oceny narażenia na związki chemiczne, natomiast w niektórych państwach podjęto próby opracowania i wprowadzenia takich metod. Celem pracy jest przegląd wybranych modeli bezpomiarowego prognozowania narażenia zawodowego i związanego z nim ryzyka oraz ocena ich przydatności do szacowania inhalacyjnego narażenia zawodowego, zarówno dla potrzeb oceny zgodności warunków pracy z normatywami higienicznymi, jak i spełnienia wymagań rozporządzenia w sprawie rejestracji i oceny chemikaliów (tzw. REACH). Na podstawie danych literaturowych przeprowadzono przegląd i ocenę modeli: HSE COSHH Essentials, EASE, ECETOC TRA, Stoffenmanager oraz EMKG-Expo-Tool. Zapoznano się z zasadami funkcjonowania modelu i zakresem informacji dotyczących procesu technologicznego oraz innymi danymi, które są wymagane jako dane wejściowe do modelu, oraz z dostępnymi wynikami badań porównawczych, prowadzonych w celu weryfikacji modeli. Na podstawie przeprowadzonej oceny wybranych modeli można stwierdzić, że mogą być one stosowane do wstępnej oceny narażenia inhalacyjnego w zakładach pracy. Omówione modele na ogół dają jako wynik przeszacowane narażenie, a obliczone z ich wykorzystaniem poziomy narażenia należy rozpatrywać jako tzw. racjonalny najgorszy przypadek, niezbędny do prawidłowego doboru środków prewencji. Dostępna w modelach liczba kategorii procesowych i wzorcowych scenariuszy narażenia zawodowego jest obecnie stosunkowo niewielka w porównaniu z sytuacjami, które występują w przemyśle. Niezbędna jest więc dalsza walidacja programów oceny narażenia i/lub ryzyka za pomocą badań terenowych. Modele te mogą być przydatne do wstępnej oceny narażenia inhalacyjnego i doboru środków prewencji, jednak warunkiem ich stosowania w małych i średnich przedsiębiorstwach w Polsce jest ich dostępność w polskiej wersji oraz intensywne szkolenia przyszłych użytkowników w zakresie ich stosowania. Med. Pr. 2013;64(5):699–716