Majaczenie pooperacyjne (postoperative delirium – POD) to zaburzenia uwagi i świadomości z towarzyszącymi im zaburzeniami funkcji poznawczych będące bezpośrednim następstwem stanu chorobowego, działania (lub odstawienia) leku, toksyny, substancji psychoaktywnej lub równoczesnego wpływu kilku czynników. W celu opisania aktualnego stanu wiedzy na temat majaczenia wyszukano w bazie Medline PubMed anglojęzyczne artykuły pełnotekstowe z lat 2000–2025 za pomocą słów kluczowych: postoperative delirium, prediction oraz elderly. Do ostatecznej analizy wybrano 56 artykułów. Czynnikami ryzyka wystąpienia POD są: starszy wiek, upośledzenie zmysłów, spożywanie alkoholu, występujące wcześniej zaburzenia (poznawcze, aktywności psychoruchowej, rytmu snu i czuwania, emocjonalne) oraz depresja, a także przyjmowanie leków stosowanych w tych zaburzeniach i chorobach. Ryzyko rozwoju POD można ocenić za pomocą kwestionariuszy. Wśród schorzeń, które są związane z ryzykiem rozwoju POD, wymienia się m.in. nadciśnienie tętnicze, przebyty zawał mięśnia sercowego i inne choroby układu krążenia, niedokrwistość, cukrzycę, niewydolność nerek, nietrzymanie moczu i inne zaburzenia mikcji. Choroby współistniejące są podstawą konstruowania kwestionariuszy oceniających ryzyko okołooperacyjne (American Society of Anesthesiologists Physical Status Classification System, Charlson Comorbidity Score). Oprócz klasycznej analizy czynników ryzyka POD obecnie bada się je z użyciem metod uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji. Markerami majaczenia mogą być: markery stanu zapalnego, takie jak interleukina 6, stosunek neutrofili do limfocytów (neutrophil to limphocyte ratio – NLR) ≥3,5, stosunek krwinek płytkowych do limfocytów (platelet to lymphocyte ratio – PLR) >139, wysokie stężenie CRP, a także markery uszkodzenia tkanki mózgowej (D-ryboza, inhibitor 1 aktywatora plazminogenu, białko tau, białko S100A12, kwas moczowy), markery uszkodzenia bariery krew–mózg (albumina w moczu, glukoza na czczo) i wiele innych. Ryzyko wystąpienia POD można oszacować w ultrasonografii lub tomografii komputerowej (średnica przekroju mięśnia czworogłowego lub lędźwiowego), a także w elektroencefalografii – zarówno przedoperacyjnie, jak i śródoperacyjnie. Czynnikami wywołującymi POD mogą być ciężkie zabiegi operacyjne, hipotonia, śródoperacyjne przetoczenie krwi, konieczność użycia kontrapulsacji wewnątrzaortalnej. Nie ma postępowania pozwalającego stwierdzić pewny rozwój majaczenia. Należy kontynuować poszukiwanie lepszych metod. Rozpoznanie zbliżającego się majaczenia pozwala na wcześniejsze zastosowanie środków zapobiegawczych i zmniejszenie jego następstw. Med Pr Work Health Saf. 2025;76(3)