Wstęp: Skutki zdrowotne zawodowej ekspozycji na pył azbestu mogą się pojawić po wielu latach od 1. narażenia. Celem pracy jest ocena zależności zmian chorobowych w układzie oddechowym od czynników opisujących zawodową ekspozycję na pył azbestu w 1. badaniu oraz analiza czynników wpływających na progresję tych zmian w kolejnych badaniach. Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 591 byłych pracowników zakładów azbestowych „Gambit” w Lubawce. Ocenie poddano wyniki badań lekarskich, badań rentgenowskich (rtg.) klatki piersiowej i parametrów sprawności wentylacyjnej płuc przeprowadzonych w latach 2001–2012. Wnioskowanie statystyczne przeprowadzono na podstawie dwustronnych testów istotności przy poziomie istotności 0,05. Wyniki: Potwierdzono zależność występowania zmian chorobowych w układzie oddechowym od wielkości narażenia na pył azbestu. Wykazano wyższe ryzyko zmian śródmiąższowych wraz ze wzrostem stężenia kumulowanego pyłu azbestu – dla pracowników o najwyższym narażeniu skorygowany iloraz szans (odds ratio – OR) wynosił 1,63 (95% przedział ufności (confidence interval – CI): 0,99–2,71), natomiast dla zmian o stopniu zaawansowania kwalifikującym do rozpoznania azbestozy ryzyko było istotnie ponad 5-krotnie wyższe w porównaniu z zatrudnionymi w najniższej ekspozycji. Obserwacja zależności progresji zmian śródmiąższowych od narażenia na pył azbestu wykazała 4-krotnie wyższe ryzyko progresji zmian u pracujących w najwyższym narażeniu. Średnie wartości FEV1 (forced expiratory volume in 1 s – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa), FVC (forced vital capacity – natężona pojemność życiowa), FEV1/FVC (forced expiratory volume in 1 s to forced vital capacity – natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa do natężonej pojemności życiowej) były istotnie niższe u pracujących w wyższym narażeniu na pył azbestu. Potwierdzono także wpływ nałogu palenia tytoniu na wystąpienie i progresję zmian śródmiąższowych płuc w badanej populacji. Wnioski: Przeprowadzona analiza wyników profilaktycznych badań stanu zdrowia pracowników zatrudnionych w przeszłości w zakładach stosujących jako surowiec azbest chryzotylowy wskazuje na zasadność ich długoterminowej obserwacji klinicznej oraz promowania profilaktyki antynikotynowej w tej grupie byłych pracowników. Med. Pr. 2017;68(2):247–258