Populację w wieku produkcyjnym w Polsce charakteryzuje wysoka częstość używania tytoniu. Obecny poziom kontroli tytoniu w Polsce osiągnięto poprzez działania legislacyjne i interwencje populacyjne. W Polsce nie ma jednoznacznych wyników badań potwierdzających dostateczny udział profesjonalistów medycznych w diagnozowaniu zespołu uzależnienia od tytoniu (ZUT) i stosowaniu krótkiej interwencji 5A (ask, advice, assess, assist, arrange follow-up – pytaj, poradź, oceń, pomóż, wyznacz kolejną wizytę). Nie ma też rozwiązań systemowych regulujących nadzór merytoryczny, opiekę specjalistyczną, akredytowany system szkoleń i pracę ośrodków referencyjnych. Eksperci rekomendują do stosowania w praktyce klinicznej i badawczej narzędzia do diagnozowania ZUT oraz gotowości i motywacji do zaprzestania używania tytoniu, utworzone ponad 30 lat temu, które nie spełniają współczesnych kryteriów uzależnienia. W niniejszej pracy przedstawiono inne narzędzia niż dotąd rekomendowane – testy stworzone w pierwszej dekadzie XXI w. (w tym Skalę Uzależnienia od Papierosów i Skalę Syndromu Uzależnienia od Nikotyny), które odzwierciedlają współczesne rozumienie uzależnienia. W literaturze przedmiotu w zakresie motywowania do zmiany zachowania zdrowotnego dominuje podejście stosowane w wywiadzie motywującym Millera i Rollnicka, skoncentrowane na osobie palącej i jej motywacji wewnętrznej. Na zasadach wywiadu motywującego opiera się krótka interwencja motywująca – 5R (relevance, risks, rewards, roadblocks, repetition – trafność, ryzyko, nagrody, bariery, powtórzenie), adresowana do osób pozbawionych motywacji do rzucenia palenia, rekomendowana przez Światową Organizację Zdrowia. W Polsce należy podjąć badania nad wdrożeniem nowych narzędzi diagnostycznych, zaktualizować niektóre obecnie obowiązujące wytyczne, dążyć do wzmocnienia roli podstawowej opieki zdrowotnej w leczeniu ZUT oraz włączyć zasady wywiadu motywującego i krótkiej interwencji 5R do programu akredytowanych szkoleń z zakresu rozpoznawania i leczenia ZUT. Med. Pr. 2016;67(1):97–108