Nieujęte w wykazach chorób zawodowych pozostałe choroby związane z pracą stały się istotnym zjawiskiem społecznym, generującym rosnące koszty po stronie rządów państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) i działających na ich terenach pracodawców. Konsekwencje zdrowotne i wynikające z nich roszczenia, będące pochodnymi uszczerbku na zdrowiu związanego z pracą zawodową, wskazują na potrzebę wprowadzenia zmian w legislacji, która w Polsce obecnie ogranicza się przede wszystkim do zapewniania ochrony i profilaktyki jedynie w zakresie ugruntowanych już chorób zawodowych. W przeglądzie piśmiennictwa posłużono się metodą formalno-dogmatyczną polegającą na analizie obowiązującego stanu prawnego i wydanego na jego podstawie orzecznictwa. Sytuację prawną w Polsce zestawiono z 3 państwami UE wybranymi ze względu na specyfikę posiadanych uregulowań dotyczących chorób zawodowych i chorób związanych z pracą (Niemcy, Finlandia, Irlandia). Przedstawiono argumenty wskazujące na celowość zmiany polskiego modelu rozpatrywania spraw dotyczących chorób zawodowych i niezawodowych związanych z pracą w kierunku modelu fińskiego lub niemieckiego. Obecny stan prawny w Polsce zmusza osoby, które cierpią z powodu chorób związanych z wykonywaną przez nich pracą, a nieumieszczonych w wykazie chorób zawodowych, do korzystania ze środków ochrony prawnej opartych na zasadach ogólnych prawa cywilnego, co skutkuje koniecznością wykazania nie tylko adekwatnego związku przyczynowego między rodzajem lub sposobem wykonywanej pracy a chorobą, ale również zawinienia po stronie pracodawcy. Stawia to taką osobę w znacznie gorszej pozycji prawnej niż tę, która dochodzi roszczeń z tytułu choroby zawodowej. Model obowiązujący w prawie Republiki Federalnej Niemiec pozwala na wykluczenie części problemów, które mogą wystąpić na gruncie przytoczonych różnic w uregulowaniu chorób zawodowych i chorób związanych z pracą, a model fiński, koncentrujący się na rzeczywistej przyczynowości, a nie czysto legalnym definiowaniu choroby zawodowej jako takiej, pozwala na praktycznie całkowite ich wyeliminowanie. Med. Pr. 2021;72(5):549–560