Wstęp: Azbest jest jednym z najbardziej niebezpiecznych czynników pylico- i rakotwórczych. Celem pracy była ocena występowania azbestozy i międzybłoniaka opłucnej wśród byłych pracowników zakładów przetwórstwa azbestu w Polsce w zależności od zużycia azbestu i typu wytwarzanych produktów. Materiał i metody: Badaniem objęto pracowników 18 dużych państwowych zakładów przetwórstwa azbestu, funkcjonujących w Polsce w latach 1945–1998. Badanie oparto na danych uzyskanych z dokumentacji zakładów i danych Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych dotyczących przypadków azbestozy i międzybłoniaka opłucnej, zarejestrowanych w latach 1970–2012, a także danych z programu Amiantus. Analizę przeprowadzono dla 5 branż przemysłu azbestowego, grupując zakłady według typu wyrobów i stosowanej technologii. Wyniki: W okresie objętym badaniem stwierdzono 2160 przypadków azbestozy i 138 międzybłoniaków. W zakładach przetworzono łącznie ok. 2 mln ton azbestu, w tym ok. 7.5% krokidolitu. Ogólna ilość zużytego w danej branży azbestu okazała się silnym predyktorem zapadalności na azbestozę (R2 = 0,68, p = 0,055). Najwyższe ryzyko wystąpienia azbestozy zaobserwowano przy produkcji wyrobów włókienniczych i uszczelniających. Międzybłoniak wystąpił tylko u pracowników zakładów, w których kiedykolwiek stosowano krokidolit. Wnioski: Stwierdzono znaczne zróżnicowanie ryzyka występowania azbestozy w zależności od ilości zużytego azbestu. Analiza potwierdziła zależność między narażeniem na azbest krokidolitowy a pojawianiem się międzybłoniaków, niezależnie od produkowanych wyrobów, oraz sugeruje brak tego typu powiązań między ogólną ilością zużytego azbestu. Med. Pr. 2015;66(1):1–9