PRACA ORYGINALNA
Artefakty w opartych na metodach kwestionariuszowych badaniach psychologicznych kierowców
Więcej
Ukryj
1
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy / Central Institute for Labour Protection - National Research Institute, Warszawa, Poland
(Zakład Ergonomii, Pracownia Psychologii Społecznej / Ergonomics Departament, Laboratory of Social Psychology)
2
Uniwersytet Warszawski / University of Warsaw, Warszawa, Poland
(Wydział Psychologii / Faculty of Psychology)
Autor do korespondencji
Anna Łuczak
Pracownia Psychologii Społecznej, Zakład Ergonomii, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa
Med Pr Work Health Saf. 2014;65(3):373-85
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wstęp: Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na znaczącą rolę zmiennej aprobaty społecznej w diagnozie psychologicznych predyspozycji kierowców, opartej na metodach kwestionariuszowych. Przedstawione wyniki stanowią element analizy szerszych badań, które były poświęcone określeniu właściwości psychometrycznych wybranych kwestionariuszy temperamentu i osobowości, stosowanych w diagnozie predyspozycji kierowców. Materiał i metody: W badaniach wykorzystano 3 kwestionariusze: Formalną Charakterystykę Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu (FCZ-KT), Kwestionariusz Osobowości Eysencka (Eysenck Personality Questionnaire-Revised - EPQ-R(S)) i Kwestionariusz Impulsywności IVE (Impulsiveness Questionnaire - Impulsiveness, Venturesomeness, Empathy - IVE). Analizie poddano wyniki 3 grup kierowców - zawodowych „bezwypadkowych" (N = 46), amatorów „bezwypadkowych" (N = 75) i amatorów „wypadkowych" (N = 75). Wyniki: Istotnie odróżniali się od pozostałych kierowcy amatorzy „bezwypadkowi", których profil osobowościowy - wskazujący na istotnie najwyższą perseweratywność, reaktywność emocjonalną, neurotyczność i impulsywność oraz istotnie najniższą wytrzymałość - nie przystawał do wymagań stawianych kierowcom. Profil bezpiecznego kierowcy cechował kierowców zawodowych (najniższa perseweratywność, impulsywność i neurotyczność oraz istotnie najwyższa wytrzymałość). Podobny profil wystąpił w grupie kierowców amatorów - sprawców wypadków drogowych. Kierowców zawodowowych i amatorów „wypadkowych" cechował też istotnie wyższy w porównaniu z amatorami „bezwypadkowymi" wynik na skali kłamstwa, określającej potrzebę aprobaty społecznej. Jest on prawdopodobnie skutkiem procedury badawczej, zgodnie z którą w przypadku kierowców zawodowych wynik badania miał wpływ na możliwość dalszego wykonywania pracy na stanowisku kierowcy, a w przypadku amatorów „wypadkowych" decydował o możliwości odzyskania zatrzymanego prawa jazdy. Wnioski: Zmienna aprobaty społecznej może być istotnym artefaktem w badaniach psychologicznych kierowców i obniżać rzetelność wyników badań kwestionariuszowych. Skala kłamstwa nie powinna być stosowana do korygowania wyników innych skal kwestionariuszowych wykorzystywanych w psychologicznych badaniach kierowców. Med. Pr. 2014;65(3):373–385